Cuộc khủng hoảng vô gia cư ở “lục địa già”

Các quốc gia châu Âu đang phải đối mặt tình trạng đáng báo động khi số lượng trẻ em vô gia cư và gia đình có con nhỏ nhưng không nhà cửa đang tăng nhanh ở nhiều nước. Một báo cáo của giới chức Anh cho thấy tại các nước Liên hiệp châu Âu (EU), mỗi năm có khoảng bốn triệu người rơi vào tình trạng vô gia cư, mà phần đông trong số họ là người trẻ tuổi, trẻ em, phụ nữ, người di cư...

Cảnh vô gia cư xuất hiện tại nhiều thành phố ở châu Âu. Ảnh: GETTY IMAGES
Cảnh vô gia cư xuất hiện tại nhiều thành phố ở châu Âu. Ảnh: GETTY IMAGES

Ngày 21-8 vừa qua, Ủy viên Hội đồng trẻ em Anh, bà Anne Longfield đã công bố báo cáo cho biết, có hàng nghìn trẻ em tại Anh là con em trong các gia đình vô gia cư đang phải sống ở những nơi cư trú tạm bợ, không bảo đảm vệ sinh và an toàn. Không chỉ vậy, điều kiện và môi trường nơi các em sống cũng rất tồi tệ. Theo đó, ước tính 120.000 trẻ em ở Anh đang phải sống trong những container chở hàng chật hẹp, khoảng 90.000 em khác ngủ trên những chiếc ghế sofa cũ ngoài đường phố.

Tình trạng trên cũng diễn ra tại nhiều quốc gia châu Âu khác, đặc biệt trong bối cảnh làn sóng người di cư đổ dồn tới “lục địa già” những năm gần đây đã làm gia tăng số lượng các gia đình không có nơi cư trú ổn định. Sau nhiều năm khủng hoảng người di cư chưa được tháo gỡ, châu Âu đứng trước bài toán nan giải khi con em của người vô gia cư rồi cũng trở thành người vô gia cư. Do đó, quan niệm về vô gia cư đối với trẻ em đã được nhìn nhận lại. Liên đoàn Các tổ chức quốc tế về vô gia cư châu Âu (FEANTSA) đánh giá, các nhóm trẻ tị nạn đang sống trong những lán trại tập trung hoặc nơi trú ẩn tạm thời với mức sống tối thiểu, không được tiếp cận giáo dục đầy đủ và thiếu các nhu cầu thiết yếu, cũng được đưa vào nhóm vô gia cư nếu tình trạng này liên tục diễn ra trong thời gian dài.

Tại Pháp, giới chức nước này đang lo ngại ngày càng nhiều người di cư trong độ tuổi vị thành niên đến đây mà không có gia đình đi cùng. Theo thống kê, đến năm 2018 ở Pháp, số trẻ di cư không gia đình đã lên đến 41.000 em. So với cách đây 20 năm, con số này vào khoảng 200 người thì đến nay đã tăng gấp nhiều lần. Tình trạng trẻ em sống vất vưởng không chỉ là thách thức đối với việc bảo vệ quyền lợi trẻ em, mà còn đặt gánh nặng lên ngân sách vốn đã ít ỏi của Pháp dành cho các quỹ an cư.

Cuộc khủng hoảng vô gia cư ở “lục địa già” ảnh 1

Trẻ em di cư không gia đình nhận đồ tiếp tế tại một khu ổ chuột ở Anh. Ảnh: WORLD NEWS

Giới chức Pháp cho biết, các khoản trợ cấp tài chính của nước này dành cho trẻ em di cư mới chỉ cung cấp được khoảng 15% chi phí cơ bản, trong khi rất nhiều nhu cầu, từ nơi ăn chốn ở đến giáo dục cho trẻ em,… đều tốn kém hơn dự tính. Đây không phải là vấn đề mới nổi lên ở “đất nước hình lục lăng”. Từ năm 2015, số người vô gia cư ngủ đêm trên hè phố bao gồm nhiều gia đình có trẻ em, đã tăng vọt ở Thủ đô Paris khiến giới chức nước này lo ngại bùng nổ một cuộc khủng hoảng người vô gia cư. Năm 2017, khi lên nhậm chức, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron từng cam kết chính phủ sẽ chi trả hoàn toàn việc tiếp nhận và giám sát trẻ vị thành niên không gia đình. Tuy vậy đến nay, ngân sách nhà nước dành cho lĩnh vực này còn quá thấp.

Tương tự, các quốc gia châu Âu khác cũng đối mặt bài toán thiếu ngân sách để giải quyết nhà ở cho người di cư. Ước tính số người vô gia cư đã tăng ở tất cả các nước EU, trừ Phần Lan. Do số lượng trẻ em cần được bảo trợ và sắp xếp nhà ở tăng mạnh, dẫn đến việc các địa phương gặp khó khăn khi phân chia chỗ ở hoặc để sót các trường hợp không nơi cư trú. Đó là chưa kể nhiều trẻ em không khai báo hoặc bị kẻ xấu lợi dụng, đều rơi vào tình cảnh không gia đình, không nhà cửa.

Euro News dẫn báo cáo của Quỹ Nhà ở cho những người gặp khó khăn (Abbé Pierre) cho thấy, điều kiện sống tồi tàn ở các điểm chăm sóc trẻ tị nạn như hiện nay sẽ làm trầm trọng thêm vấn đề vô gia cư. Nếu các cơ quan hữu quan không can thiệp để an cư cho hàng nghìn trẻ không gia đình và con cái của những người vô gia cư thì trong khoảng mười năm nữa, tình trạng này ở châu Âu sẽ lên đến “báo động đỏ”.

Theo FEANTSA, hiện chưa có dữ liệu về số người vô gia cư chính xác trên toàn EU. Theo tổ chức này, phần lớn các trường hợp vô gia cư đều có nguyên nhân từ tình trạng thiếu hụt nhà ở thu nhập thấp, và chính sách an sinh xã hội ở châu Âu hiện đã không theo kịp thực tế. Do hạn chế về ngân sách nên việc bố trí nhà ở cho các gia đình vô gia cư đã vượt quá khả năng chi trả của chính quyền địa phương hoặc tổ chức xã hội.

Những người vô gia cư, đặc biệt là các gia đình có con nhỏ có rất ít cơ hội tìm được nhà ở ổn định do thu nhập không ổn định, khó hòa nhập cộng đồng, khả năng lao động hạn chế… Nhiều gia đình chấp nhận mang theo con cái cư ngụ tại các khu ổ chuột lắp ghép, nay đây mai đó hoặc ngủ ngay trên đường phố. Báo cáo tình trạng vô gia cư năm 2018 của FEANTSA nhận định, những đứa trẻ lớn lên tại khu nhà giá rẻ, các kho chứa hàng hóa,… không đạt được nhu cầu tối thiểu của trẻ em. Theo cơ quan này, đây là điều không thể chấp nhận được tại các quốc gia châu Âu vốn được xem là có nền kinh tế phát triển hơn các khu vực khác trên thế giới.

Báo cáo cũng cho rằng, ở châu Âu, việc thiếu hụt nhà ở là vấn đề cấp thiết cần được giải quyết sớm. Các năm gần đây, số người vô gia cư đã liên tục tăng ở hầu hết các nước EU, một phần do giá nhà ở tăng mạnh. Trẻ em là nhóm đông nhất đang phải sống trong các nhà tạm trú hoặc các khu ổ chuột ở đô thị và đây cũng là nhóm có nguy cơ vô gia cư cao nhất. “Ủy ban châu Âu (EC) nên thu thập dữ liệu về tình trạng vô gia cư. Ngày càng có nhiều người vô gia cư, trẻ em ngủ trên đường phố và những người sống trong các khu lán trại tập trung nhiều năm liền. Trẻ em, thanh, thiếu niên, các gia đình di cư có trẻ nhỏ nhiều khả năng rơi vào tình trạng không nhà cửa nếu không có sự hỗ trợ chính sách”, Ruth Owen, chuyên gia tư vấn chính sách của Quỹ Abbé Pierre cho biết.

Phần Lan hiện là quốc gia thành viên EU duy nhất có số lượng người vô gia cư giảm dần trong hai thập kỷ qua. Điều này có được sau khi Helsinki triển khai chính sách mang tên “Nhà ở đầu tiên”, cung cấp nơi ở ổn định cho người vô gia cư. Tuy nhiên, ở những nước khác trong EU vấn đề này vẫn chưa được giải quyết, thậm chí chưa nhận được sự quan tâm đúng mức. Ông Ruth Owen lo ngại cuộc khủng hoảng vô gia cư có thể bị lãng quên và nhấn mạnh giới chức EU cần sớm giải quyết tình trạng thiếu hụt nhà hiện nay để có thể cung cấp nơi ở miễn phí hoặc chi phí thấp cho những người không có khả năng chi trả tiền nhà ở.