Nhóm người thiệt thòi trong xã hội
Hiện tại, tỷ lệ sở hữu nhà của thổ dân bản địa Australia là rất thấp, đặc biệt là thổ dân ở vùng sâu, vùng xa. Bà Doris Lewis, một nữ thổ dân Warlpiri sống tại thị trấn Lajamanu, phía bắc Australia, là một thí dụ điển hình của sự thiếu thốn không gian sống. Gia đình bà hiện có ba thế hệ, với sáu người sống chung trong một ngôi nhà chật hẹp. “Mọi người trong gia đình phải chấp nhận sống trong một không gian quá chật chội. Tôi thấy tại nhiều cộng đồng khác, sự thiếu thốn nhà ở cũng là vấn đề lớn nhất. Chúng tôi đã đề đạt nguyện vọng tới chính phủ nhiều lần về thực trạng này”, bà Lewis cho biết.
Dữ liệu điều tra dân số mới đây trên tờ The Guardian cho thấy, khi tỷ lệ dân số người bản địa tăng, quy mô hộ gia đình trung bình và số người trong mỗi phòng ngủ cũng tăng theo. Năm 2016, cộng đồng thổ dân tại thị trấn Lajamanu chỉ khoảng 600 người nhưng có trung bình 4 - 5 người sống trong mỗi ngôi nhà, một trong những tỷ lệ cao nhất ở phía bắc Australia. Tình trạng tương tự cũng xảy ra ở Mowanjum, một cộng đồng thổ dân ở phía tây Australia, trung bình có từ 8 - 10 người, đôi khi tới 17 người ở trong một căn nhà.
Bà Georgina McLeod, chuyên gia về dân số người bản địa, sống ở thị trấn Kalkarindji (cách thành phố Darwin 780 km về phía nam) cho biết: “Thực tế có thể còn đáng báo động hơn thống kê chính thức, cụ thể như trong dữ liệu điều tra dân số năm 2016 cho thấy tỷ lệ trung bình là 4,7 người sống trong một ngôi nhà và 1,8 người trong mỗi phòng. Nhưng tại Kalkarindji, tôi chứng kiến một số ngôi nhà có bốn hoặc năm gia đình, tức là mỗi gia đình sống trong một phòng”.
Một trong những nguyên nhân chính dẫn tới tình trạng quá tải nhà ở là do các hộ gia đình thổ dân thường có những chuyến viếng thăm của người thân để tham gia hoạt động văn hóa, ngày lễ trong nhiều tuần hoặc vài tháng… Trong khi đó, tình trạng quá tải cũng chủ yếu do tình trạng nhà ở xuống cấp; điều kiện nhà không phù hợp với văn hóa, lối sống của cộng đồng; hoặc người bản địa thường thuộc nhóm thu nhập thấp và thất nghiệp. Hậu quả rõ ràng nhất của tình trạng thiếu thốn nhà ở là an ninh không bảo đảm, gây tình trạng bất bình đẳng, bạo lực trong gia đình; trẻ em không được giáo dục tốt, không được chăm sóc đầy đủ, điều kiện vệ sinh chưa tốt khiến nguy cơ lây lan dịch bệnh cao. Các thế hệ tương lai của cộng đồng thổ dân Australia là những người bị ảnh hưởng rõ rệt nhất do thiếu không gian sống. Trong một nghiên cứu năm 2008, có tới 70% số trẻ sơ sinh người thổ dân bản địa bị nhiễm bệnh do tình trạng sống chung với quá đông người lớn.
Chương trình hỗ trợ đầy nhân văn
Năm 1975, Chương trình IHOP do tổ chức IBA lập ra nhằm giúp đỡ các cộng đồng thổ dân Australia có cơ hội sở hữu nhà riêng, thông qua hình thức trả góp kéo dài 40 năm. Trong ba năm trở lại đây, IBA đã đầu tư hơn 900 triệu USD vào chương trình này để người bản địa có thể tiếp cận các khoản vay mua nhà, cho vay kinh doanh và hỗ trợ đầu tư lãi suất thấp. Chính phủ Australia tài trợ IBA tổng số vốn 105,5 triệu USD cho các hoạt động liên quan bất động sản hỗ trợ thổ dân bản địa. Ngoài ra, nhiều tổ chức quốc tế và các cá nhân cũng tài trợ IBA 30,5 triệu USD hỗ trợ chi phí hoạt động của IHOP, cùng khoảng 51,9 triệu USD hỗ trợ kinh phí hoạt động của Chương trình hỗ trợ và phát triển kinh doanh của Chính phủ Australia dành cho các hộ gia đình thổ dân bản địa.
Trải qua 45 năm hoạt động, chương trình này đã hỗ trợ gần 20.000 người bản địa Australia sở hữu nhà, xây dựng kinh tế độc lập, góp phần thay đổi chất lượng cuộc sống của các gia đình thổ dân bản địa. Theo báo cáo của công ty tài chính đa quốc gia Deloitte, việc trở thành chủ nhà có tác động mạnh mẽ đến cuộc sống của thổ dân bản địa về nhiều mặt, như cải thiện sức khỏe và tinh thần, phổ cập giáo dục, tăng thu nhập và thêm nhiều cơ hội việc làm.
Theo kết quả một số cuộc khảo sát, có tới 84% số thổ dân Australia được hỏi cho biết quyền sở hữu nhà ở giúp họ cảm thấy an toàn hơn, đem lại sự thoải mái về thể chất, tinh thần tự tin và hạnh phúc gia đình được cải thiện đáng kể. Về kinh tế, báo cáo của Viện Nghiên cứu gia đình Australia cho thấy, năng lực tài chính của các hộ gia đình bản địa ngày càng ít phụ thuộc vào sự giúp đỡ bên ngoài, kể cả từ người trong gia đình, bạn bè và chính phủ. Khi khoảng cách về thu nhập được thu hẹp, các bậc phụ huynh bắt đầu quan tâm hơn tới việc học tập, cũng như bảo vệ sức khỏe của bản thân và con cái mình. Cụ thể, gần 50% số chủ gia đình bản địa cho biết đã lên kế hoạch hoàn thành việc học của chính mình và con cái họ.
Trường hợp của Kylie và Naomi là hai thí dụ điển hình về những thay đổi tích cực mà IHOP đem lại cho cuộc sống của thổ dân bản địa. Kylie đã nhiều lần bị từ chối vay vốn tại các ngân hàng vì những khoản nợ xấu trong quá khứ. Tuy nhiên, Kylie đã được IBA hỗ trợ mua nhà và tìm được một công việc ổn định. Nhưng đối với cô, điều hạnh phúc nhất là việc những người con của mình được tiếp cận giáo dục tốt. “Hiện tại, điều tôi biết ơn nhất là các con tôi có một mái nhà và được tiếp tục học hành. Con trai lớn của tôi đã hoàn thành trung học và sẽ tiếp tục lên đại học. Gia đình tôi không thể được như vậy nếu không có sự giúp đỡ từ IBA”, Kylie chia sẻ.
Trong khi đó, Naomi - một phụ nữ thổ dân người Kamilaroi đã nhiệt tình vận động nhiều người thân, bạn bè, đồng nghiệp tham gia IHOP. Không giống các ngân hàng khác, trong suốt quá trình hoàn thành hồ sơ, Naomi được các chuyên viên của IBA tư vấn nhiệt tình. Điều này đã khơi dậy ý thức trách nhiệm của Naomi đối với cộng đồng thổ dân bản địa của cô. “Tôi biết đó là một cơ hội đổi đời. Thậm chí có thể làm thay đổi nhiều thế hệ. Là một thành viên của cộng đồng, tôi thấy phải có trách nhiệm giúp đỡ những người khác tham gia IHOP”, Naomi khẳng định.
Nicki Hutley, nữ chuyên gia tư vấn chính sách tại công ty Deloitte cho rằng, lợi ích của việc giúp thổ dân bản địa sở hữu nhà có tính đa chiều, góp phần giải quyết cả các vấn đề xã hội và phát triển kinh tế. Trong giai đoạn 2017 - 2018, IHOP đã giảm sự phụ thuộc của thổ dân bản địa vào các khoản trợ cấp thuê nhà ở, giải phóng nhà ở xã hội, giảm số lượng người vô gia cư. Chương trình IHOP còn kích thích hoạt động tài chính và kinh tế ở cả cấp độ quốc gia hay từng địa phương. Nhờ tăng số người có việc làm ổn định và các thế hệ tiếp theo được giáo dục tốt trở thành lực lượng lao động mới, chính phủ giảm được gánh nặng trợ cấp thất nghiệp, tạo ra doanh thu từ thuế lớn hơn. Cụ thể, IHOP đã đem lại gần 895 triệu USD lợi ích kinh tế - xã hội trong suốt thời gian hoạt động.
Ông Eddie Fry, Giám đốc IBA, cho biết thêm: “Khi số lượng các gia đình người bản địa sở hữu nhà tăng lên, các khoản tiền trả nợ của họ sẽ trở thành các khoản vay tiếp theo cho các gia đình khác. Là một chương trình bền vững về mặt tài chính, tôi hy vọng IHOP sẽ tiếp tục phát triển, đáp ứng ngày càng tốt hơn nhu cầu của thổ dân bản địa đang gặp khó khăn vì thu nhập thấp, bị các khoản nợ xấu và thiếu kiến thức về khoản vay lãi suất thấp”.
