Nhiều vi phạm trong sử dụng nhà ở xã hội

Tình trạng mua bán ăn chênh nhà ở xã hội (NƠXH) không phải bây giờ mới xuất hiện, mà đã tồn tại vài năm trước đây. Hàng loạt vấn đề còn liên quan loại hình nhà ở này khiến dư luận không khỏi băn khoăn.

Việc quản lý mua, bán nhà ở xã hội trên địa bàn TP Hà Nội vẫn còn nhiều bất cập.
Việc quản lý mua, bán nhà ở xã hội trên địa bàn TP Hà Nội vẫn còn nhiều bất cập.

Nhiều bất cập

Theo hướng dẫn của Bộ Xây dựng, quy định của pháp luật về nhà ở, NƠXH được đầu tư xây dựng bằng vốn ngoài ngân sách, thì người mua, thuê mua NƠXH chỉ được bán hoặc thế chấp sau 5 năm. Điều kiện này được tính kể từ thời điểm trả hết tiền mua, thuê mua nhà ở theo hợp đồng đã ký với bên bán và đã được cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất theo quy định của pháp luật về đất đai.

Trong trường hợp thời hạn chưa đủ 5 năm thì chỉ được thế chấp với ngân hàng để vay tiền mua, thuê mua chính căn hộ đó. Trường hợp bán lại thì chỉ được bán cho chủ đầu tư dự án xây dựng NƠXH hoặc đối tượng được mua NƠXH theo quy định, với giá bán không được vượt quá giá bán NƠXH cùng loại tại cùng địa điểm, thời điểm bán. Thế nhưng hiện nay, việc mua bán NƠXH diễn ra một cách công khai qua nhiều website bất động sản.

Tại thị trường Hà Nội, chỉ cần gõ từ khóa như “bán căn hộ chung cư tại Rice City Linh Đàm”, “bán nhà dự án nhà ở cho cán bộ”… lập tức sẽ có hàng nghìn kết quả tìm kiếm về việc rao bán căn hộ mua bán NƠXH đăng tải. Thực tế, việc mua, bán căn hộ không chỉ diễn ra tại các dự án đã được chủ bàn giao cho cư dân về sống ổn định, mà còn xuất hiện tại những dự án đang trong quá trình triển khai hoặc mới khởi công, gây khó khăn cho cơ quan quản lý.

Cách đây không lâu, tại một số dự án NƠXH như dự án Ecohome 3 (phường Đông Ngạc, quận Bắc Từ Liêm), dự án 282 Nguyễn Huy Tưởng (quận Thanh Xuân)… liên tục xuất hiện tình trạng môi giới, mua bán NƠXH và thu tiền chênh lệch trái quy định. Cụ thể, chi phí hướng dẫn, hỗ trợ làm hồ sơ và cam kết sẽ được mua NƠXH lên tới hàng chục triệu đồng; chi phí để khách hàng mua được căn góc, vị trí đẹp chênh so giá bán gốc hàng trăm triệu đồng. Đối với trường hợp mua lại NƠXH thì phải trả tiền chênh khoảng 4 - 6 triệu đồng/m². Thí dụ dự án NƠXH Phúc Đồng (quận Long Biên) dự kiến bàn giao vào cuối năm 2019, nhưng đến thời điểm này, các sàn giao dịch bất động sản vẫn đua nhau rao bán với giá chênh từ 100 - 200 triệu đồng/căn hộ. Các cuộc mua, bán này đều là thỏa thuận giấy viết tay giữa hai bên và sau 5 năm mới đủ điều kiện sang tên chính thức theo quy định của Nhà nước.

Quản lý lỏng lẻo

Theo kết quả kiểm toán hoạt động chương trình NƠXH của TP Hà Nội giai đoạn 2015 - 2018, đến thời điểm kiểm toán (tháng 5-2019), chưa có văn bản hướng dẫn quy định cụ thể nào về tiêu chí xét duyệt theo thứ tự ưu tiên đối với các đối tượng có nhu cầu mua, thuê, thuê mua NƠXH. Việc xét duyệt cơ bản vẫn thực hiện theo quy định của UBND TP Hà Nội từ năm 2010, tức là trước thời điểm Luật Nhà ở 2014 và Nghị định số 100 của Chính phủ có hiệu lực thi hành. Cơ quan Kiểm toán Nhà nước cũng chỉ ra rằng, những quy định hiện hành chưa rõ về trách nhiệm theo dõi, phát hiện và xử lý đối với các trường hợp vi phạm mục đích sử dụng; không đề cập cơ chế phối hợp, trao đổi và cung cấp thông tin giữa các cơ quan chức năng. Đồng thời không ràng buộc được trách nhiệm kiểm tra, giám sát của chủ đầu tư dự án NƠXH.

Từ nhiều năm nay, báo chí từng phản ánh nhiều về tình trạng NƠXH được bán cho người giàu hoặc sai đối tượng, sau đó những người này bán lại và hưởng giá chênh. Trên thực tế, việc xác định đối tượng được hưởng hỗ trợ NƠXH đã có những sự việc gây bức xúc trong dư luận.

Ông Nguyễn Chí Dũng, Phó Giám đốc Sở Xây dựng Hà Nội cho biết, việc xét duyệt hồ sơ ban đầu là của chủ đầu tư. Chủ đầu tư có trách nhiệm phát hiện và loại những hồ sơ vi phạm như: xác nhận hồ sơ sai, đã từng mua dự án NƠXH… Sở Xây dựng sẽ có trách nhiệm một lần nữa rà soát hồ sơ. Tuy nhiên, theo ông Dũng, qua rà soát đến nay vẫn có trường hợp đã mua nhà một lần nhưng chủ đầu tư không phát hiện ra.

Để quản lý, giám sát việc sử dụng NƠXH trên địa bàn, Bộ Xây dựng đề nghị UBND TP Hà Nội chỉ đạo Sở Xây dựng và các cơ quan chức năng địa phương tổ chức kiểm tra hoạt động giao dịch, mua bán NƠXH tại các dự án trên địa bàn. Từ đó chấn chỉnh những hiện tượng, hoạt động nêu trên, đồng thời xử lý các tổ chức, cá nhân vi phạm quy định pháp luật (nếu có) theo thẩm quyền. Bộ cũng yêu cầu UBND TP Hà Nội phải báo cáo kết quả kiểm tra, biện pháp chấn chỉnh và xử lý vi phạm về Bộ Xây dựng.