1/Theo công văn của Công ty JVE gửi lãnh đạo Thành ủy, UBND TP Hà Nội thì dự kiến công việc sẽ tiến hành trong vòng 5 năm (2021 - 2026). Khi đề xuất được đưa ra, nhiều ý kiến cho rằng đây là một ý tưởng hay, nếu khôi phục được sẽ làm sống lại cảnh quan đô thị, thêm sức sống và là điểm nhấn văn hóa gắn với lịch sử của Thủ đô. Tuy nhiên, việc cải tạo sông Tô Lịch từ trước đến nay không phải việc đơn giản.
Tại buổi gặp mặt chia sẻ thông tin về giải pháp cải tạo sông Tô Lịch, ông Nguyễn Tuấn Anh, Chủ tịch Hội đồng quản trị JVE cho biết, đề án này cũng không gây xung đột hay chồng chéo với những dự án đang được TP Hà Nội triển khai nhằm xử lý ô nhiễm tại sông Tô Lịch. Nếu được chấp thuận, dự án này sẽ cải tạo hành lang dọc sông, kè bờ thẳng đứng, bỏ phần mái cỏ hiện nay, sau đó kè đáy khu vực sát hai bờ sông tạo thành hành lang đi bộ, không kè đáy lòng sông mà để tự nhiên, giữ nguyên chiều rộng của sông.
Phần xử lý ô nhiễm bên ngoài và cấp nước bổ cập sẽ kết hợp đồng bộ với các dự án mà TP Hà Nội đã và đang triển khai, bảo đảm không chồng chéo, tránh lãng phí đầu tư. Ngoài ra, để xử lý vấn đề ngập úng khi sông Tô Lịch phải nhận một lượng nước mưa lớn bất thường, thì một hệ thống giếng thu và đường hầm ngầm thoát lũ chống ngập cho lưu vực sông Tô Lịch (khoảng 77 km²) tương tự hệ thống tại Thủ đô Tokyo của Nhật Bản cũng sẽ được triển khai xây dựng.
2/Nhiều năm nay, sông Tô Lịch đã trở thành nơi chứa nước thải của thành phố, chứa cả sự chịu đựng của người dân sống hai bên bờ. Thực tế những năm qua, thành phố từng nhiều lần nghĩ tới việc cải tạo sông Tô Lịch. Cụ thể là khoảng năm 2000, sông Tô Lịch được nạo vét đáy, kè bờ với mục đích làm sạch và chống lấn chiếm. Nhớ trận lụt lịch sử năm 2008, sông Tô Lịch như được “hồi sinh” với dòng chảy cuồn cuộn, nước trong vắt chứ không lờ nhờ bốc mùi xú uế như ngày thường. Chứng kiến cảnh đó, nhiều người đã vui mừng vì tưởng dòng sông đã trở lại như xưa, nhưng chỉ được vài tuần nước sông lại đen ngòm trở lại. Dựa vào ý tưởng này, năm 2009, TP Hà Nội từng có đề án bơm nước sông Hồng vào Hồ Tây, rồi đổ sang sông Tô Lịch để lưu thông dòng chảy…, song không khả thi nên dự án không thực hiện được.
Năm 2019, TP Hà Nội cho phép một công ty môi trường của Nhật Bản thí điểm phương án làm sạch nước sông Tô Lịch bằng công nghệ nano-bioreactor. Cuộc thí điểm có vẻ cũng đạt hiệu quả mong muốn, song lại dấy lên một cuộc tranh cãi khi có ý kiến cho rằng, việc khoanh vùng và xử lý một khu vực nhỏ chưa thể phản ánh mức độ thành công cho cả một con sông dài. Cũng trong năm 2019, sông Tô Lịch còn được thành phố xả hơn một triệu mét khối nước từ Hồ Tây vào, dẫn tới những ý kiến bất bình từ các chuyên gia Nhật Bản về việc lượng nước xả vào đã phá hỏng thử nghiệm dự án làm sạch bằng nano-bioreacter.
Nhìn lại để thấy, cải tạo sông Tô Lịch là một mong muốn, khát vọng của không ít những người yêu Hà Nội. Vì thế, dù đề xuất lần này có những nội dung cụ thể hơn, song vẫn không tránh khỏi những băn khoăn, lo ngại. Điều này là hợp lý, bởi bất kỳ ý tưởng nào đưa ra dù có khả thi đến mấy cũng đòi hỏi một sự thận trọng nhất định. Một phần để những đề án này không nằm im trên giấy, một phần để tránh lặp vết xe đổ như những dự án đã được triển khai nhưng dòng sông vẫn chưa được “hồi sinh”, mà đề án bổ cập nước sông Hồng vào Hồ Tây rồi đẩy sang sông Tô Lịch là một thí dụ.
Nhiều chuyên gia quy hoạch đô thị, nhà nghiên cứu sinh thái, văn hóa, khoa học lịch sử cho rằng, doanh nghiệp đề xuất giải pháp tổng thể cải tạo sông Tô Lịch là tốt, song giải pháp của họ phải được đưa ra để các chuyên gia, nhà khoa học tham gia ý kiến. Từ đó tìm ra những phương án cụ thể, kết hợp được nhiều yếu tố khác nhau và quan trọng phải phù hợp nét văn hóa Thăng Long - Hà Nội.
Thiết nghĩ, để sông Tô Lịch có thể hồi sinh, rất cần sự quyết tâm và thận trọng. Trong đó, cần nhất là việc đối xử công tâm với một dòng sông lịch sử, thay vì chỉ coi đây như là một dự án cải tạo đô thị thông thường.
