Làm mới việc xét tặng

Cuối tháng 8 này, ngành văn hóa sẽ tổ chức lễ trao tặng danh hiệu Nghệ sĩ Nhân dân (NSND), Nghệ sĩ Ưu tú (NSƯT) tại Thủ đô.

Các danh hiệu, phần thưởng trong nhiều lĩnh vực kinh tế - xã hội khác cũng rất quan trọng với mỗi giới nghề. Nhưng nghệ thuật là lĩnh vực “đặc biệt”, có liên quan mật thiết tới đời sống tinh thần của nhân dân, được đông đảo quần chúng lắng nghe, theo dõi, thưởng thức. Đồng thời, nghệ thuật cũng tác động không nhỏ đến tư tưởng, tình cảm của công chúng. Cũng như nhiều nghệ sĩ nổi tiếng có sự ảnh hưởng đến khán giả, dư luận. Bởi thế, công tác xét chọn với những tiêu chí của nó, câu chuyện hậu trường phong tặng danh hiệu rất được xã hội quan tâm và biểu lộ quan điểm, thái độ.

Đây là một lý do để chúng ta đang nhận ra những điểm khác, sự chưa thống nhất, thiếu đồng thuận về cách nhìn nhận, đánh giá giữa các cơ quan chức năng, các nhà quản lý và công chúng. Càng khác khi một trong những nguyên cớ ảnh hưởng đến những khác nhau ấy là: các cơ quan là những người “giữ quyền” xét, chọn, còn công chúng thường biểu lộ cái nhìn của mình từ sự nhìn nhận thẳng thắn, bộc trực, giàu cảm xúc.

Tất nhiên, việc bình chọn và xét duyệt các danh hiệu cao quý này không phải lúc nào cũng ngả theo số đông. Bởi nghệ thuật có những tiêu chí khắt khe của nó. Cả việc xét chọn, phong tặng các danh hiệu nghệ sĩ cũng vậy, không thể dễ dãi, làm theo cảm tính.

Trong khi thực tiễn đang cho thấy ngày càng nhiều hơn những cách nhìn nhận, sự đánh giá đa dạng chung quanh các thành tựu, sự dấn thân của các nghệ sĩ, không thể rập khuôn quá lâu hoặc thay đổi quá chậm cách thức tổ chức việc xét chọn. Ngay cả với những tấm huy chương, giải thưởng qua các kỳ liên hoan, hội diễn, vốn là những điều kiện “cứng” cho việc xét danh hiệu. Hoặc với vấn đề thời gian công tác, cống hiến vốn không phải lúc nào cũng nên đồng nhất một cách cứng nhắc giữa các ngành nghệ thuật…

Việc đổi mới công tác phong tặng danh hiệu, điều chỉnh các tiêu chí xét chọn đã được nêu ra. Đã có những gợi ý từ dư luận, giới nghề. Nhưng có lẽ công tác này còn quá đỗi… thong thả. Và tinh thần đổi mới, cởi mở của công tác này đến đâu vẫn là một băn khoăn thời gian tới. Mỗi trạng thái chậm cải tiến, đổi mới còn kéo dài, thì còn có khả năng dẫn đến sự thiếu sót, bất cập trong công tác xét, chọn của cơ quan chức năng. Và như thế, còn là sự thiệt thòi đối với những nghệ sĩ xứng đáng.